Pragmatikotita.gr - Δανάη Παπουτσή: «Σε αργή κίνηση»

Αναδημοσίευση από το Pragmatikotita.gr:

Ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα για τις αγωνίες της νέας γενιάς γραμμένο ελλειπτικά.

Η πρώτη ανάγνωση είναι καταιγιστική. Οι εικόνες εναλλάσσονται τόσο γρήγορα που δύσκολα κανείς συνειδητοποιεί αν αυτό που διαβάζει είναι η πραγματικότητα ή η φαντασία της πρωταγωνίστριας Σάωρη. Η Σάωρη είναι ένα εικοσάχρονο κορίτσι που φοράει μαύρα, έχει εμμονές (και ποιός δεν έχει;), είναι κλειστοφοβική και δε χωράει πουθενά. Σε κανέναν χώρο και σε κανέναν χρόνο. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι πρόκειται για ένα πλάσμα που κινείται σε επικίνδυνα μονοπάτια του νου.

Δεν υπάρχει η κλασική γραμμική πλοκή. Ο αναγνώστης δε θα δει πώς εξελίσσεται στο χρόνο το μικρό κορίτσι που μεγαλώνει. Απλώς, θα γευτεί αποσπασματικά κι ασθματικά, κάποια τρανταχτά επεισόδια από τη ζωή της , τα οποία τον παραπέμπουν σε έναν αγχωτικό, στενάχωρο, κλειστό, αλλά πέρα για πέρα αληθινό κόσμο. Η Σάωρη μένει στην Αθήνα τού σήμερα και είναι μια περίεργη έφηβη που μεγαλώνει σε ένα εξίσου ιδιότροπο περιβάλλον.

Αν λάβουμε υπ’όψιν ότι ζούμε σε μια εποχή που τίποτα δε μένει σταθερό και όλα ανατρέπονται από τη μια στιγμή στην άλλη, πώς μπορούμε τελικά να κατηγορήσουμε ένα παιδί ως ιδιόρρυθμο; Στη Σάωρη δεν αρέσει σχεδόν τίποτα από την πραγματικότητα που την περιβάλλει γι' αυτό και καταφεύγει συχνά-πυκνά στα μονοπάτια της φαντασίας της. Πλάθει εύκολα δικές της ιστορίες με καταθλιπτικό και κάποιες φορές αποπνικτικό τρόπο. Οι στιγμές και οι άνθρωποι που σημάδεψαν τη ζωή της, περνούν και ξαναπερνούν ακατάπαυστα μπροστά από τα μάτια της. Παρόλο που η ευρεία γκάμα των εικόνων ξετυλίγεται από τη σκοπιά μιας έφηβης, καταφέρνει να αγγίξει και άλλες ηλικίες, με αποτέλεσμα  να ξυπνάει στον αναγνώστη μνήμες από δικές του ανήσυχες στιγμές υπαρξιακής αγωνίας, στιγμές απόλυτης μοναξιάς.

Ο χώρος και ο χρόνος έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ηρωίδα. Οι χώροι αλληλοδιαπλέκονται σε ένα φανταστικό και ρεαλιστικό συνονθύλευμα. Τα Εξάρχεια, το πάρκο της Ναυαρίνου, ένα στούντιο στην οδό Μαυρομιχάλη, η μπλε πολυκατοικία. Ο χώρος όμως επεκτείνεται στο μυαλό της ποικιλοτρόπως. Μπορεί να είναι ένα δυάρι του μυαλού ή το αεροδρόμιο των Εξαρχείων. Αποκλειστικά δικοί της χώροι. Η Βασιλίσσης Όλγας για τη Σάωρη, μπορεί να μετατραπεί σε μια καταγάλανη λίμνη ή το Hilton σε ένα μεγάλο κουκλόσπιτο. Από την άλλη, ο χρόνος φαίνεται να την ταλαιπωρεί, να μην της αρέσει και να προσπαθεί να του επιβληθεί κατασκευάζοντας τη δική της Πέμπτη Εποχή.

«Ο χρόνος όταν διχάζει είναι ατέλειωτος χρόνος. Πρέπει να κατασκευάσω ένα δικό μου. Και εκεί να τα χωρέσω όλα. Εσένα, εμένα, εκείνον, την ενοχή και ό, τι βαφτίζω μέλλον. Που πεθαίνει ακαριαία». Σε άλλα σημεία του βιβλίου δηλώνει ότι δεν έχει χρόνο ή ότι ο χρόνος είναι κενός.

Τέλος, ο τρόπος γραφής είναι στακάτος και ζωηρός. Η συγγραφέας κάνει ένα ιδιόρρυθμο παιχνίδι με την εναλλαγή των γραμματικών προσώπων (από το α' ενικό πρόσωπο στο γ' ενικό και αντίστροφα). Απο τη μία δηλαδή, μιλάει ως Σάωρη στο α' ενικό και στη συνέχεια βγαίνει απ’ αυτό το «εγώ» και γίνεται το τρίτο πρόσωπο που περιγράφει τη Σάωρη. Η συγγραφέας, είτε συμπάσχει με την ηρωϊδα της είτε αποστασιοποιείται από αυτήν και την αφήνει μόνη της, απλώς παρατηρώντας την. Άλλωστε, όπως μας λέει η Σάωρη, κάθε φορά που γεννιέται ένας ήρωας, ψυχορραγεί ένας συγγραφέας.

Επίσης, σε αρκετά σημεία του κειμένου, πλάγια γράμματα διακόπτουν τη  «φυσιολογική ροή» της αφήγησης, σα σφήνες προερχόμενες από τη μνήμη.

Η Σάωρη δηλώνει: το κοντρόλ το έχω εγώ. Ο έλεγχος δηλαδή των πραγμάτων είναι στα χέρια της. Παρά το ασταθές περιβάλλον στο οποίο ζει και στο οποίο ζούμε όλοι μας τελικά, δείχνει να θέλει να του επιβληθεί. Εκείνη πατάει τα κουμπιά και φτιάχνει το δικό της κόσμο. Ίσως αυτή να είναι η τρέλα της τελικά, που οι περισσότεροι από εμάς δεν μπορούμε να κατανοήσουμε. Αυτή όμως είναι και η άμυνά της. Η άμυνά μας.

* Η Δανάη Παπουτσή γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι ηθοποιός. Το διήγημά της με τίτλο  «Σταθμός» βραβεύτηκε στον τρίτο πανελλήνιο διαγωνισμό διηγήματος και δημοσιεύτηκε στη συλλογή διηγημάτων 19 καινούρια βήματα. Το «Σε αργή Κίνηση» είναι το πρώτο της βιβλίο.  Εκδόσεις Κέδρος, 2011.